کاهش هزینه زندگی، بهینه شدن خدمات دولت به مردم، جلوگیری از رانت در نظام مدیریت شهری، چابکی دولت و کوچک شدن آن و فعال شدن بخش خصوصی برخی از مزایایی هستند که کارشناسان در میزگردی تخصصی آنها را از نتایج ایجاد شهرهای هوشمند عنوان کردند.
شهرهای هوشمند به عنوان شکل جدید زندگی در محیط مدنی با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات هزینه ارایه خدمات شهروندی را کاهش می‌دهند. دسترسی به این جایگاه و ایجاد و توسعه شهرهای هوشمند در ایران نیازمند فراهم ساختن زیرساخت‌هایی است که کارشناسان مختلف در یک میزگرد تخصصی به بررسی راه‌های آن پرداخته‌اند. متن زیر مباحث ارایه شده در سمینار آموزشی شهرهای هوشمند است که اخیرا در وزارت راه و شهرسازی برگزار شد.
پروفسور عباس رجبی‌فرد استاد و رییس دپارتمان مهندسی زیرساخت، رییس مرکز تحقیقات زیرساخت اطلاعات مکانی و مدیریت زمین دانشگاه ملبورن در این میزگرد درباره تعریف و اهمیت شهرهای هوشمند گفت: شهر هوشمند شهری است که پاسخگوی نیازهای جامعه است شهری که دولتی هوشمند و شهروندی هوشمند دارد. به همین خاطر نیز فراهم کردن زیرساخت‌های لازم از اولویت‌های این جامعه است. جامعه‌ای که نه به صورت جزیره‌ای که در ارتباط با دنیاست.
عضو شورای عالی اطلاعات مکانی ویکتوریا (استرالیا) افزود: روش‌های جاری و سنتی پاسخگوی این فضاها نخواهند بود به همین خاطر باید برای بالا بردن کارایی و اثرپذیری از روش‌های ابداعی با فناوری‌های جدید بهره گرفته شود. شهرهای آتی ما نیازمند این موضوع هستند که در ساخت باید به نحوی عمل کنیم که جوابگوی نسل آتی باشیم و بسترهایش را فراهم کرده باشیم.
رییس مرکز تحقیقات زیرساخت اطلاعات مکانی و مدیریت زمینی دانشگاه ملبورن ادامه داد: محدودیت‌هایی بر سر راه ایجاد توسعه پایدار وجود دارد که برخی از آنها رشد روزافزون جمعیت، تمرکز شهری و پیچیدگی‌های دنیای شهرنشین و بلندمرتبه‌سازی‌های بی‌ضابطه است. به همین خاطر هم باید به دنبال روش‌هایی بود که به توسعه پایدار ختم شود. این روش‌ها باید بتوانند داده‌های متفاوت را با مشارکت دستگاه‌های مختلف در مدیریت جامع شهری جمع آوری، ثبت و تحلیل کنند.
به گفته وی، هر روزه حجم بالایی از اطلاعات ساخت و ساز و طراحی مبتنی بر دانش تولید می‌شوند که برای ادامه نیازمند مشارکت مردمی هستند و در این بین دولت استرالیا به دلیل فدرالی، منطقه‌ای و محلی اداره شدن وضعیت حاکمیتی متفاوتی از ایران دارد. در هر صورت باید شرایطی ایجاد کرد تا تعامل دو سویه‌ای ایجاد شود یعنی هم بین سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف و هم بین مردم با دستگاه‌ها و سازمان‌ها ارتباط همکاری ایجاد شود.
رییس سابق و عضو فعلی هیات رئیسه انجمن جهانی زیرساخت اطلاعات مکانی همچنین گفت: موفقیت در این پروژه در گرو بالابردن ظرفیت‌ها، کارآیی‌ها و اثرپذیری است. تامین زیرساخت‌ها تنها به مفهوم رفع نیاز مسکن افراد در جامعه نیست بلکه قابلیت زندگی پیش‌نیازی است که باید قبل از مسکن مورد توجه قرار بگیرد. شهر پویا، شهری می‌شود که ورودی‌ها را از جامعه گرفته، وارد سیستم کرده و نتیجه را بار دیگر به جامعه برمی‌گرداند. در شهر هوشمند مسئولان ارشد شهرها نیازهای جامعه و منابع تامین را شناسایی و توزیع می‌کند.
تمرکز دنیا در حال حاضر بر داشتن شهرهای هوشمند با تکیه بر دوباره بازسازی‌ها، تنظیم مبلمان شهری و فضاسازی جدید است تا حس تعلق شهری را باردیگر در شهروندان ایجاد کرده و نهادینه کند.
شهر هوشمند در برنامه ششم توسعه محقق می‌شود
دکتر حامد الفت مشاور ارشد اطلاعات مکانی و مدیر پروژه نقشه‌های الکترونیکی کاداستر (ePlan) در سازمان ثبت املاک ویکتوریا در کشور استرالیا در تعریف شهرهای هوشمند و اهمیتی که در دنیای فعلی دارد، گفت: بر اساس آمار سازمان ملل تا سال ۲۰۵۰ ، ۷۰ درصد جمعیت دنیا شهرنشین می‌شود و به همین خاطر با افزایش روز افزون جمعیت شهرنشین در دنیا، اشکالاتی نظیر آلودگی هوا، ترافیک، خدمات رسانی به شهروندان دچار تغییر و تحولات عمده‌ای می‌شود از سویی دیگر با توجه به اینکه فناوری‌ها در حال پیشرفت هستند باید از این فناوری‌ها استفاده کرده و آنها را با مدیریت نوین همسو کرد. شهرهای هوشمند در دنیا شهرهایی هستند که در آن مدیران ارشد توان ارایه خدمات آنلاین را به شهروندان دارند.
پروفسور حمیدرضا ربیعی استاد دانشکده مهندسی کامپیوتر، موسس و رئیس پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف نیز در تعریف و اهمیت شهرهای هوشمند گفت: شهرهای هوشمند توان ارایه خدمات بهینه به شهروندان را با هزینه‌های بسیار پایین‌تر دارند و در عین حال در آنها دولت نیز دولتی بهینه است. در ایران در جهت الکترونیکی‌شدن تحقیقات خوبی انجام شده است ولی با توجه به اینکه در شهری هوشمند تمامی سرمایه های انسانی، منابع اجتماعی و اقتصادی باید با هماهنگی با هم و در ارتباط با یکدیگر باشند شاهد هستیم که هنوز این زیرساخت در کشور به طور کامل به وجود نیامده است. بنابراین اگر ما چرخه بلوغ یک شهر هوشمند را شهر الکترونیکی، شهر موبایل و سپس شهر هوشمند ببینیم ما تقریبا در مرحله دوم هستیم.
استاد دانشکده مهندسی کامپیوتر افزود: با اقداماتی که در حال انجام است به زودی و کمتر از دو تا سه سال شهرهای هوشمند در ایران تحقق پیدا می‌کند. قطعا در برنامه ششم توسعه شهرهای هوشمند محقق می‌شوند. در حال حاضر در ارایه خدمات الکترونیکی در برخی از شاخه‌ها همچون بانک در مقایسه با کشورهای دیگر در جایگاه خوبی قرار داریم.
عزم جدی حاکمیت در تحقق شهر هوشمند ایرانی
دکتر پیروز حناچی دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی و معاون وزیر راه و شهرسازی درباره اهمیت شهرهای هوشمند گفت: فراهم کردن زیرساخت‌های ارتباطی، عزم دولت در توسعه زیرساخت‌ها و تربیت نیروی انسانی متخصص و معتقد می‌تواند به داشتن شهری هوشمند یاری برساند که در این طرح حفاظت از حریم شهروندان از اهمیت بالایی برخوردار است. برای نظام مدیریت شهری استفاده از فناوری اطلاعات و داشتن شهری هوشمند به جلوگیری از رانت ختم شود. امید است با آموزش‌های لازم در مقیاس ملی به این مهم دست پیدا کنیم.
مهندس مسعود حمزه‌ای مدیرکل دفتر نظارت بر طرح‌های توسعه و عمران وزارت راه و شهرسازی در میزگرد برنامه‌ریزی و طراحی شهرهای هوشمند با اشاره به بزرگ بودن دولت در اقتصاد ایران و ایجاد موانع احتمالی در ایجاد شهر هوشمند، گفت: بزرگ‌بودن دولت در ایران فرصت و تهدید همزمان است. فرصت از این نظر که بزرگ بودن دولت می‌تواند دامنه تصمیمات و تصمیم‌گیری‌ها را متمرکزتر و سهل‌تر کند. به همین خاطر نیز برای داشتن شهری هوشمند نیاز به عزم جدی حاکمیتی داریم.
فلسفه ایجاد شهر هوشمند کوچک کردن تصدی گری دولتی است
مدیرکل دفتر نظارت بر طرح های توسعه و عمران وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: مشکلات کشورهای پیشرفته اینگونه است که دولت‌های محلی هرکدام تصمیمات ویژه‌ای دارند و پیچیدگی‌هایی از لحاظ ارتباط آنها با هم وجود دارد که ایران این مشکلات را ندارد. انتظار می‌رود تا به سوی دولت کوچک‌تر پیش برویم.
حامد الفت نیز دراین‌باره گفت: بزرگ‌بودن اندازه دولت، مانعی در سر راه ایجاد شهر هوشمند نیست. سنگاپور نمونه موفق خارجی است که همه امور را دولت در دست دارد و در ایران نیز شهرداری تهران درصدد ایجاد هوشمندی در سازمان خود است. این تیم تحقیقاتی نیز این برنامه را برای شهرداری تهران انجام می‌دهد که گام‌های اولیه برای تحقق آن برداشته شده است.
ربیعی استاد دانشکده صنعتی‌شریف بزرگی دولت را مانعی در اجرای اصل ۴۴ دانست و گفت: اگر بخواهیم به صورت بهینه شهری هوشمند داشته باشیم باید تمامی قسمت‌های مختلف جامعه نقش خود را ایفا کنند. فلسفه به وجود آمدن شهر هوشمند چابکی دولت و کوچک شدن آن، بهینه‌کردن خدمات به مردم و فعال شدن بخش خصوصی است. همچنین همانطور که در فرمایشات مقام معظم رهبری نیز بارها شنیده‌ام اجرای اصولی اصل ۴۴ قانون اساسی موجب می‌شود این نقیصه برطرف شود.
